Geštalt terapija, kao jedan od istaknutijih pravaca u psihoterapiji, koji tokom vremena postaje sve značajniji i popularniji, nastala je četrdesetih godina prošlog veka kada je Fritz Perls, jedan od pionira humanističke psihologije, zajedno sa svojom suprugom Laurom, ovaj novi pravac izgradio kao odgovor na tradicionalne terapeutske metode koje su, bile previše fokusirane isključivo na analizu i razumevanje prošlosti.
Geštalt pristup koji je usmeren na sadašnji trenutak zapravo se fokusira na svesnost o svim prisutnim sadržajima unutar pojedinca, u “sada i ovde”, i otkrivanje automatskih obrazaca funkcionisanja osobe koji je drže zarobljenom u nekom nepoželjnom načinu življenja. Kroz svesnost i prepoznavanje trenutnih osećanja, misli i telesnih senzacija, terapeuti koji koriste geštalt pristup u terapiji, pomažu klijentima da postanu svesni ne samo načina na koji misle, već i sopstvenog tela i emocionalnih reakcija, čime se omogućava dublje razumevanje njihovih unutrašnjih procesa, načina na koji ometaju sebe da postignu bolju i autentičniju adaptaciju na realnost koja ih okružuje i u njoj pronađu veći potencijal za zadovoljavanje sopstvenih potreba.
Gradeći ovaj psihoterapijski pravac, Fritz je razvio veliki broj kreativnih tehnika fokusiranja svesne pažnje koje se danas često koriste i u drugim psihoterapijskim pravcima. Ove tehnike su omogućile klijentima da brže postignu svesnost o svom načinu mišljenja, emocionalog doživljavanja, pravljenja izbora i biranja odgovora na životne situacije u kojoma se nalaze.
Iako se ovaj pristup u radu fokusira na sadašnji trenutak to nikako ne znači da se on ne bavi prošlošću klijenata jer zapravo svi problematični sadražaji vezani za prošlost klijenta žive još uvek u “sada i ovde” njegovoj interpretaciji događaja oko sebe, njegovim emocionalnim reakcijama i telesnim senzacijama. Zbog toga u radu na sadašnjim procesima klijenta, često dolazimo do događaja koji su ih formirali a koji su se odigrali u prošlosti ili u detinjstvu klijenta i koji su ostali nerazrešeni, aktivirajući pojedine mehanizme odbrane i učvrščujući specifične automatizme u ponašanju.
Sam pojam geštalt, izabran je da simbolizuje veliku posvećenost geštalt pristupa njegovom ključnom cilju u terapijskom procesu, a to je celovitost ličnosti klijenta.
Friz je smatrao da je naš univerzalni cilj da postignemo celovitost ličnosti nasuprot fragmentacije koja je često rezultat naših mehanizama odbrane koji se aktiviraju kao odgovori na unutrašnje ili spoljašnje pretnje. Posmatrajući u terapijskom procesu, celokupno polje, koje je nazvao organizam/sredina, on je želeo da naglasi da se ponašnje osobe ne može posmatrati izolovano od uslova u kojem se odvija naglašavajući značaj konteksta u okviru kojeg pojedinac bira, svesno ili nesvesno određeni stil doživljavanja i življenja. Različiti uslovi života, društveni, porodični, socijalni i drugi, vrše pritisak na pojedinca i zahtevaju njegovu adaptaciju koja često može voditi fragmentaciji ličnosti, gubitku kontakta sa sobom i odbacivanju pojedinih delova sebe što osiromašuje njegove potencijale za kreativno i ispunjeno življenje.
Geštalt pristup veruje da je autentično i celovito življenje uslov zadovoljstva pojedinca kao i da svako odustajanje od ovih principa predstavlja rizik po njegovo mentalno zdravlje. Otuda je i često citiran Perlsov stav – budi ono što jesi. Ipak ovaj stav nije uvek jasno i tačno interpretiran jer se često zanemaruje da ovaj poziv na autetičnost ne isključuje svesnost o okruženju i princip odgovornosti koji je jedan od ključnih pojmova u geštaltu. Budi ono što jesi zapravo je poziv na upoznavanje i prihvatanje sebe, razumevanje sopstvenih potreba i sklonosti i pronalaženje ličnog kreativnog stila kretanja ka samoostvarenju koje uvažava realnost i potrebe drugih.
Kontakt, i Ja-Ti odnos, ili egzistencijalni susret dveju osoba osnova je odnosa terapeut- klijent u ovom pravcu, i on predstavlja uslov za istraživanje klijentovih stilova kontaktiranja unutar i izvan terapijskog procesa. U ovom odnosu, koji nije interpretativan, u okviru kojeg nema suđenja ili predubeđenja, klijent ima priliku da postigne duboko razumevanje sebe, svojih odnosa i sveta koji ga okružuje, kako bi pronašao i isprobao nove stilove ponašanja.
Da bi postigao svoje ciljeve tokom terapije, klijent uči da prepozna načine na koje sebe prekida, kako izlazi iz kontakta sa sobom, i kako gubi svesnost o važnim sadržajima unutar sebe, koja mu je neophodna za efikasno funkcionisanje.
U svetu u kojem često i sve više gubimo dodir sa sobom usled ubrzanog načina života, površnih interakcija, velikog broja stimulacija koje čine da prekidamo kontakt sa sobom, geštalt terapija se pokazala kao izvanredan metod za postizanje emocionalne ravnoteže i ličnog rasta i očuvanje mentalnig zdravlja. Sa fokusom na svesnost, kontakt i međuljudske odnose, ona pruža alate koji su potrebni za prevazilaženje modernih izazova i sve više prisutne izolovanosti, usamljenosti, anksioznosti i depresivnosti u savremenom svetu. U tom smislu, geštalt terapija ne samo da razume prošlost kompresovanu u sadašnjem trenutku, već omogućava aktivno kreiranje ispunjene budućnosti kroz pružanje podrške klijentima za autentično povezivanje sa sobom i drugima. Njena vrednost, stoga, postaje sve veće u sadašnjem trenutku u kojem se sa jedne strane očekuju kreativnost, efikasnost i autentičnost od pojedinca a sa druge strane aktivno slamaju njegovi potencijale za svesnost, kontakt i celovitost, izobiljem zahteva i eksternih stimulacija koje mu savremeno društvo neprestano nameće.
Katarina Krstić
Gestalt life coach i savetnik,
HR Consultant